Kí ni Àìsàn-àìsàn?
Ikọ́ ẹ̀dọ̀fóró jẹ́ àrùn onígbà pípẹ́ tí ó máa ń ní ipa lórí ọ̀nà atẹ́gùn—àwọn ọ̀nà atẹ́gùn tí ó máa ń gbé atẹ́gùn wọlé àti jáde láti inú ẹ̀dọ̀fóró rẹ. Nínú àwọn ènìyàn tí wọ́n ní ikọ́ ẹ̀dọ̀fóró, àwọn ọ̀nà atẹ́gùn wọ̀nyí sábà máa ń gbóná tí wọ́n sì máa ń ní ìmọ̀lára. Nígbà tí wọ́n bá fara hàn sí àwọn ohun kan tí ó ń fa ikùn, wọ́n lè wú sí i, àwọn iṣan tí ó yí wọn ká sì lè le. Èyí mú kí ó ṣòro fún atẹ́gùn láti máa ṣàn lọ́fẹ̀ẹ́, èyí tí ó máa ń fa àwọn àmì ikọ́ ẹ̀dọ̀fóró, tí a sábà máa ń pè ní "ìkọlù ikọ́ ẹ̀dọ̀fóró" tàbí ìgbóná ara.
Kí ló máa ń ṣẹlẹ̀ nígbà tí àrùn ikọ-fèé bá ń kọlù ọ́?
Ilana naa pẹlu awọn ayipada pataki mẹta ninu awọn ọna atẹgun:
Ìgbóná ara àti wíwú: Awọ ara àwọn ọ̀nà atẹ́gùn a máa di pupa, ó máa ń wú, ó sì máa ń mú kí omi ara pọ̀ sí i.
Ìdènà Ẹ̀jẹ̀: Àwọn iṣan tí ó yí ọ̀nà atẹ́gùn ká máa ń le koko.
Ìmújáde Imú Tó Pọ̀ Sí I: Imú tó nípọn máa ń dí àwọn ọ̀nà atẹ́gùn tó ti dínkù tẹ́lẹ̀.
Papọ̀, àwọn ìyípadà wọ̀nyí ń mú kí ọ̀nà atẹ́gùn dínkù síi, bí ìgbà tí a bá fún koríko ní ìkòkò. Èyí ń yọrí sí àwọn àmì àrùn tí ó ṣe pàtàkì.
Àwọn Àmì Àrùn Tó Wọ́pọ̀
Àwọn àmì àrùn ikọ́ ẹ̀fọ́ lè yàtọ̀ láti ọ̀dọ̀ ènìyàn sí ẹlòmíràn àti láti ìgbà dé ìgbà. Àwọn wọ̀nyí ní:
- Èémí kíákíá
- Ìfọ́nká (ìró fífọ́nká tàbí ìró tí ń dún nígbà tí a bá ń mí ẹ̀mí)
- Wíwọ àyà tàbí ìrora
- Ikọ́, ó sábà máa ń burú síi ní alẹ́ tàbí ní òwúrọ̀ kùtùkùtù
Àwọn ènìyàn ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ ní àwọn ohun tó ń fa ìṣòro ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀. Àwọn tó wọ́pọ̀ ni:
- Àwọn ohun tí ó lè fa àléjì: Ẹ̀gbin aró, eruku, àwọn ohun tí ó lè fa àléjì, awọ ẹranko, ìdọ̀tí akukọ.
- Àwọn ohun tó ń múni bínú: Èéfín tábà, ìbàjẹ́ afẹ́fẹ́, èéfín kẹ́míkà tó lágbára, òórùn dídùn.
- Àkóràn Àrùn Ẹ̀jẹ̀: Àrùn òtútù, ibà, àkóràn sinus.
- Ìṣiṣẹ́ ara: Ìdánrawò lè fa àwọn àmì àrùn (Ìdènà Broncho tí ó ń fa ìdánrawò).
- Oju ojo: Afẹfẹ tutu, gbigbẹ tabi awọn iyipada lojiji ni oju ojo.
- Àwọn ìmọ̀lára líle: Wàhálà, ẹ̀rín, tàbí ẹkún.
- Àwọn Oògùn Kan: Bíi aspirin tàbí àwọn oògùn mìíràn tí kìí ṣe steroidu tí ó ń dènà ìgbóná ara (NSAIDs) nínú àwọn ènìyàn kan.
Àyẹ̀wò àti Ìtọ́jú
Kò sí ìdánwò kan ṣoṣo fún àrùn ikọ́ ẹ̀dọ̀fóró. Àwọn dókítà máa ń ṣe àyẹ̀wò rẹ̀ nípa ìtàn ìṣègùn, àyẹ̀wò ara, àti àyẹ̀wò iṣẹ́ ẹ̀dọ̀fóró, bíi spirometry, èyí tí ó máa ń wọn bí afẹ́fẹ́ ṣe lè mí àti bí ó ṣe yára tó.
Bó tilẹ̀ jẹ́ pé kò sí ìwòsàn fún ikọ́ ẹ̀gbẹ, a lè tọ́jú rẹ̀ dáadáa pẹ̀lú ìtọ́jú tó yẹ, èyí tó máa jẹ́ kí àwọn èèyàn gbé ìgbésí ayé tó péye, tó sì ń ṣiṣẹ́ dáadáa. Ìtọ́jú sábà máa ń ní oríṣi oògùn méjì pàtàkì:
Àwọn Oògùn Ìdènà fún Ìgbà Pípẹ́ (Àwọn Olùdènà): A máa ń lò ó lójoojúmọ́ láti dín ìgbóná ara kù àti láti dènà àwọn àmì àrùn náà. Àwọn tí ó wọ́pọ̀ jùlọ ni corticosteroids tí a fà símú (fún àpẹẹrẹ, fluticasone, budesonide).
Àwọn Oògùn Ìtura Kíákíá (Ìgbàlà): A máa ń lò ó nígbà tí a bá ń kọlù àrùn ikọ́-àrùn láti fúnni ní ìtura kíákíá nípa fífún àwọn iṣan atẹ́gùn tí ó ti di. Àwọn wọ̀nyí sábà máa ń jẹ́ àwọn beta agonists (SABAs) tí ń ṣiṣẹ́ fún ìgbà díẹ̀ bíi albuterol.
Apá pàtàkì kan nínú ìtọ́jú ni ṣíṣẹ̀dá Ètò Ìṣiṣẹ́ Àrùn Àrùn pẹ̀lú dókítà rẹ. Ètò tí a kọ sílẹ̀ yìí ṣàlàyé àwọn oògùn tí a ó máa lò lójoojúmọ́, bí a ṣe lè mọ àwọn àmì àrùn tí ń burú sí i, àti àwọn ìgbésẹ̀ tí a ó gbé (pẹ̀lú ìgbà tí a ó máa wá ìtọ́jú pàjáwìrì) nígbà ìkọlù.
Gbígbé pẹ̀lú Àìsàn-àrùn
Ìtọ́jú ikọ-fèé tó munadoko ju òògùn lọ:
Ṣàwárí àti Yẹra fún Àwọn Ohun Tó Ń Fa Ìṣòro: Ṣiṣẹ́ láti dín ìfarahàn sí àwọn ohun tó ń fa ìṣòro rẹ kù.
Máa ṣọ́ bí afẹ́fẹ́ ṣe ń jáde láti inú ẹ̀dọ̀fóró rẹ: Máa ṣàyẹ̀wò bí afẹ́fẹ́ ṣe ń jáde láti inú ẹ̀dọ̀fóró rẹ déédéé (ìwọ̀n tí afẹ́fẹ́ náà ń gbé jáde láti inú ẹ̀dọ̀fóró rẹ).
Gba Àjẹsára: Abẹ́rẹ́ ibà ọdọọdún àti mímú àwọn àjẹsára ibà tó ń ṣe déédéé lè dènà àwọn àìsàn tó lè fa ìkọlù.
Máa Ṣe Àìlera: Ṣíṣe eré ìdárayá déédéé ń fún ọkàn àti ẹ̀dọ̀fóró rẹ lágbára. Bá dókítà rẹ ṣiṣẹ́ láti ṣàkóso àwọn àmì àrùn tí eré ìdárayá ń fà.
Nígbà Tí Ó Yẹ Kí A Wá Ìrànlọ́wọ́ Pajawiri
Wa itọju ilera lẹsẹkẹsẹ ti o ba:
Ẹ̀rọ ìfàmọ́ra kíákíá rẹ kò fúnni ní ìtura tàbí ìtura náà kò pẹ́ púpọ̀.
O ní àìtó èémí tó lágbára, o kò lè sọ̀rọ̀ dáadáa, tàbí ètè/èékánná ọwọ́ rẹ yóò di àwọ̀ búlúù.
Ìwọ̀n ìṣàn omi rẹ tó ga jùlọ wà ní "agbègbè pupa" gẹ́gẹ́ bí a ti ṣe àlàyé rẹ̀ nínú ètò ìgbésẹ̀ rẹ.
Àwòrán Ńlá
Ikọ́ ẹ̀fọ́ jẹ́ àìsàn tó wọ́pọ̀ tó ń kan àràádọ́ta ọ̀kẹ́ kárí ayé, láti ọmọdé títí dé àgbàlagbà. Pẹ̀lú ìṣègùn òde òní àti ètò ìtọ́jú tó dára, a lè dènà ìkọlù ikọ́ ẹ̀fọ́, a sì lè ṣàkóso àwọn àmì àrùn náà. Tí o bá fura pé ìwọ tàbí ẹni tí o fẹ́ràn ní ikọ́ ẹ̀fọ́, rírí olùtọ́jú ìlera gbà ni ìgbésẹ̀ àkọ́kọ́ tó ṣe pàtàkì sí mímí lọ́nà tó rọrùn.
Ìgbóná ara tí ó le koko jẹ́ àmì gbogbogbòò ti àwọn irú àrùn ikọ́ ẹ̀dọ̀fóró kan, cystic fibrosis (CF), bronchopulmonary dysplasia (BPD), àti àìsàn ẹ̀dọ̀fóró onígbà díẹ̀ (COPD).
Nínú ayé òde òní, ìdánwò tí kò ní ìfọ́mọ́ra, tí ó rọrùn, tí a lè tún ṣe, tí ó yára, tí ó rọrùn, tí ó sì ní owó tí ó rọrùn tí a ń pè ní Fractional exhausted nitric oxide (FeNO), sábà máa ń ṣe ipa láti ṣe àwárí ìgbóná ọ̀nà afẹ́fẹ́, àti nípa bẹ́ẹ̀ ó ń ṣe àtìlẹ́yìn fún àyẹ̀wò àìsàn ikọ́ ẹ̀gbẹ nígbà tí àìdánilójú bá wà nínú àyẹ̀wò.
A ti ṣe àyẹ̀wò ìpele ìpín ti erogba monoxide ninu èémí tí a mí síta (FeCO2), tí ó jọ FeNO2, gẹ́gẹ́ bí àmì ìmí tí ó yẹ fún àwọn ipò àrùn, títí bí ipò sìgá mímu, àti àwọn àrùn ìgbóná ara ti ẹ̀dọ̀fóró àti àwọn ẹ̀yà ara mìíràn.
Ẹ̀rọ ìwádìí ìtújáde omi UBREATH (BA810) jẹ́ ẹ̀rọ ìṣègùn tí e-LinkCare Meditech ṣe àgbékalẹ̀ rẹ̀ àti tí wọ́n ṣe láti so mọ́ ìdánwò FeNO àti FeCO láti pèsè ìwọ̀n kíákíá, tó péye, àti tó ṣe kedere láti ran lọ́wọ́ pẹ̀lú àyẹ̀wò àti ìtọ́jú àìsàn bíi ikọ́ ẹ̀gbẹ àti àwọn ìgbóná ọ̀nà afẹ́fẹ́ míràn.
Àkókò ìfìwéránṣẹ́: Oṣù Kejìlá-16-2025